Hemoglobin A1c, şeker hastalarının üç aylık şeker takibi için yapılan bir testtir. Hemoglobin ise alyuvarlarımızda bulunan bir protein olup, akciğerlerin yüklediği oksijeni hücrelerimize taşır ve vücudumuzdaki karbondioksiti yine akciğerler sayesinde dışarı atılmasını sağlar. İlk görevi hücrelerimize oksijen taşımak olan hemoglobinler, kan içindeki şeker düzeyinden bir hayli etkilenir. Kişinin kan şekerinin değeri ne kadar yüksek ise hemoglobine bağlanan şeker sayısı da o kadar çok olur.

Hemoglobin A1c'nin normal sınırlamaları yüzde dört ile yüzde altı arasındadır ve bu yüzdeler hemoglobinlerin şeker ile bağlanma oranını ifade eder. Hemoglobin A1c, hastaların üç aylık kan şekeri ortalamasını gösterdiği için ve hastanelerde parmaktan ölçülen kan şekerlerinin sadece anlık şekeri ifade etmesi, doktorları hemoglobin A1c testini uygulamaya iter. Bu sürenin üç ay ile kısıtlı olmasının sebebi ise alyuvarların ömürlerinin ortalama üç ay olmasıdır.

Şeker hastalarının, şeker hastalığı ile arasının iyi olup olmadığı hemoglobin A1c testinin sonucuna göre değişir. Yani sağlıklı bir şekilde hayatına devam ediyor mu yoksa kan şekeri değerleri yüksek mi seyrediyor, bunu doktorlar test sonucunda anlayabilir. Eğer hasta insülinlerini ya da ilaçlarını düzenli kullandıysa ve diyetine dikkat edip sporlarını düzenli yaptıysa, üç aylık kan şekeri iyi bir seyir halindedir ve hemoglobin A1c değerleri %7'nin altındadır. Şeker hastaları için hedef alınan değer zaten yüzde yedinin altında olmasıdır. Ama hasta ilaçlarını düzenli kullanmaz, diyetine uymaz ve spor yapmaktan sık sık kaçınırsa, kan şekeri daima yüksek seyreder ve bununla birlikte hemoglobin A1c değeri de yükselir. Hemoglobin A1c değerlerinin yüksek olmasıyla birlikte ileride damar ve sinirsel birtakım hastalıklar ortaya çıkar.

Hemoglobin A1c testini yaptırmak için hastanın aç ya da tok olmasına gerek yoktur. Günün her saatinde ve her durumda ölçüm yapılabilir. Şeker hastaları hemoglobin A1c testlerini her üç ya da altı ayda bir yaptırmalıdır. Buna göre ilaç ve diyet değişikliği yapılabilir. Hasta olmayan kişilerin hemoglobin A1c testi yaptırmaya ihtiyacı olmamakla beraber, şeker hastalığının varlığını öğrenmek için bu test yapılabilir.

Hemoglobin alyuvarlarda olduğu için alyuvarlarda oluşan bazı hastalıklar hemoglobin A1c testinin düşük sonuçlar vermesine sebep olabilir. Bu hastalıkların başında ise hemolitik anemi vardır. Bundan farklı olan hemoglobin hastalıklarının varlığı da hemoglobin A1c değerlerini etkiler. Hemoglobin S, kansızlık, aşırı kanama ve adet dönemlerinde çok kan kaybeden kadınlarda hemoglobin A1c değerleri düşük çıkar. Eritropoietin hastalığından dolayı tedavi olan kişilerde ya da kan nakli olan insanlarda hemoglobin A1c testinin sonucu yüzde yüz doğru değildir.

Şeker hastalarının düzenli olarak hemoglobin A1c testlerini yaptırmaları, kan şekeri kontrolü açısından büyük önem taşır. Doktorlar, test sonuçlarına göre tedavi planlarını yeniden değerlendirip hastaların yaşam kalitesini artırmak için gerekli önlemleri alabilirler. Hemoglobin A1c değerlerinin normal sınırlarda tutulması, şeker hastalığının komplikasyonlarının önlenmesine yardımcı olur.

Ayrıca, sağlıklı bireylerin de zaman zaman bu testi yaptırarak olası şeker hastalığı riskini gözlem altında tutmaları önerilir. Böylece, erken teşhis ve tedavi ile hastalığın ilerlemesi önlenebilir.